Тәжірибе жүзінде силикатоздың белсенділігі дәрежесін анықтау әдісі

(51) 01 33/49 (2006.01) АЗАСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ДЛЕТ МИНИСТРЛГ ЗИЯТКЕРЛК МЕНШК ЫЫ КОМИТЕТ НЕРТАБЫСА ИННОВАЦИЯЛЫ ПАТЕНТ СИПАТТАМАСЫ белсендлг 0,0220,001-ге(р 0,01) дейн жоарлаан. Тжрибе керсеткендей,шамен уланан жануарларда 40 жне 50 кннен кейн де жоарлааны тркелген. уатты алмасу ферменттерн белсендлг 10 жне 20 кннен кейнг баылау тобындаы керсеткштерден наты згермеген. 30 кн ткен со шеткер ан лимфоциттернде уатты алмасу ферменттерн белсендлгн тежелген аныталды. Ал сол тежелу рдс зерттеу уаытыны соына дейн жрген. Силикатоз дерттерн белсендлк дрежесн пуриндк жне уатты алмасу ферменттер белсендлгн шеткер ан лимфоциттернде анытай отырып,кпедег фиброзды патологияны бастапы кезен блуге болады.(72) Жетпсбаев Бекболат Адамлы лдербаев Оралбек Зайнолдалы Сандыбаев Марат Нрланбеклы Базарбаев Нрлан Ануарбеклы Ерменбай нербек Трбердлы(54) ТЖРИБЕ ЖЗНДЕ СИЛИКАТОЗДЫ БЕЛСЕНДЛГ ДРЕЖЕСН АНЫТАУ ДС(57) нертабыс медицинаа, оны шнде ксптк дерттерге,жне силикатоз белсендлг натамасына жатады. Силикатоз шаымен уланан жануарларда пуриндк алмасу ферменттерн белсендлг 10 жне 20 кн ткеннен кейн баылау тобындаы крсеткштернен наты згерске тспеген, ал 30 кн ткеннен со 5-НД белсендлг 0,0420,008-ге дейн жоарлаан (р 0,05), АДА фермент 20841 нертабыс медицинаа, оны шнде ксптк дерттерге,жне силикатоз белсендлгн натамасына жатады. Силикатоз тыныс алу жйес бойынша ксптк ауру пневмокониоз топтарына кред. Бл патологиялы рдс силикатты шадарымен за,уаыт бойы дем аланда адамны тыныс алу жйеснде, кпеде пайда болады жне бронхты созылмалы шады абынуына келед. Мндай ксптк дерттер рдстерн белсендлг дрежесн керсету брден-бр шешуд керек ететн мселелерд б. Бз силикатоз дертн натылауын дебиеттерге шолу жасаанда кездестрмедк. Силикатоз дертне сас силикозды натылау дсн кездестрдк. Сондыктан салыстыруа силикоз дертн алды. Осы уаытта силикозды рентгенологиялы жолмен натылауы бар (Ранние стадии силикоза./Под.ред.К.П.Молоканова, Л., 1968, с.29), ол кпеде болан шады,фиброзыны кезедерн анытайтын болса, баршамыза белг фиброзды рентгенде аныталуына дейн кпеде морфологиялы згерстерд болатыны белгл. Силикоздыкезен натылауда рентгенологиялы белглер мен жалпы клиникалы зерттеулерд крсеткштерн салыстыра жргзе отырып негздейд. Клиникалы крнстер наты болмауы да ммкн, бб бл дертпен осарлана жретн немесе шытыра тсетн осымша дерттер болады. Сондытан, дертт клиникаа дейнг кезенде анытау туралы назар аударттырады. Силикозды натылау дсн таы б т, ол бронхоальвеолярлы лаваж сйыыны жалпы млшерн жне оны шндег жасушалы элементтерн салыстырмалы млшерн анытау(А.с. СССР 1778699, 1992, кл. 01 33/49). Бл дст иындыыны болуы, дст жргзу шн эндоскопиялы зерттеу жасау керек, ол барлыына крсетле бермеу мумкн. Бзд тжрибе жзнде сынып отыран дсмз силикатоз дертн белсендлг дрежесн анытауда алашы дс. Тжрибе жзнде зертханалы аталы егеуйрытара силикаттар шаы трахеяшлк дспен енгзлд. Шамен уланудан 10, 20, 30, 40, 50 кн ткен со, жануарларды жартылай декапитация дс арылы жансыздандырылып, зерттеуге алынды. Зерттеуге шеткер ан лимфоциттер алынды,алынан жасушаларда пуриндк (ферменттер 5 нуклеотидаза (5-НД), аденозиндезаминаза (АДА),аденозинмонофосфат-дезаминаза (АМФ-д-за алмасу жне уатты (ферменттер сукцинатдегидрогеназа (СДГ) жне цитохромоксидаза (ЦХО алмасу рдстерне атысты ферменттерд белсендлг аныталды. сынылып отыран жмысты мазмны шамен уланандарда пуриндк алмасу ферменттерн белсендлг жне 20 кун еткеннен кейн 1 кесте Силикатоз рдсндег пуриндк жне уатты алмасу ферменттерне сипаттама Баылау топ Уланан жануарларды зерттеуге алынан уаыты (кн) 10 20 30 40 50 0,012 0,013 0,018 0,042 0,078 0,102 0,003 0,003 0,003 0,008 0,007 0,005 АДА 0,015 0,014 0,019 0,022 0,03 7 0,046 0,003 0,003 0,002 0,001 0,003 0,005 АМФ-д-за 0,006 0,008 0,007 0,012 0,024 0,029 0,0008 0,001 0,001 0,001 0,002 0,001 ЦХО 0,158 0,159 0,143 0,101 0,097 0,084 0,013 0,013 0,012 0,010 0,007 0,007 СДГ 0,012 0,014 0,010 0,006 0,009 0,008 0,001 0,001 0,001 0,0005 0,0008 0,0008 Ескерту Бакылау тобына сйкес айырмашылы - Р 0,05, - Р 0,01, -Р 0,001. уатты алмасу алыптаы,яни баылау тобындаы крсеткштернен аса згерске тсе оймааны аныталып, ал 30 кн ткеннен со 5-НД белсендлг 0,0420,008-ге дейн жоарлаан(р 0,05), АДА фермент белсендлг 0,0220,001-ге(р 0,05), АМФ-дезаминаза фермент белсендлг 0,0120,001-ге (р 0,01) дейн жоарлай бастаан. Зерттеу нтижес крсеткендей шамен уланан жануарларда 40 жне 50 кннен кейн де бл крсеткштер сол баытта згерп, жоарлааны тркелд. Енд уатты, алмасу ферменттерне келетн болса, уланандарда 10 жне 20 кннен кейн баылау тобындаы крсеткштерден наты 2 згермеген. Кестеге назар аударатын болса, 30 кн ткен со шеткер ан лимфоциттернде уатты алмасу фементтерн белсендлгн тежелген басталан. Ал сол тежелу рдс зерттеу уаытыны соына дейн жрген тркелд. Жалпы, шады трахеяшлк жолмен енгзгенде кпедег морфологиялы згерстерд рентгенологиялы жолмен натылануы 70-80 кннен кейн болады. Бзд жмысымызда кпеде туындайтын силикаттар шаыны сернен болатын патологиялы рдст рентгенологиялы, жолмен аныталуына дейн 25-30 кн брын натылауа 20841 Сонымен, жоарыда келтрлген длелдерд негзге ала отырып, бзд сынып отыран жмысымыз силикатоз дерттерн белсендлк дрежесн клиникалы диагностикалауына дейн,кпедег фиброзды патологияны бастапы кезедернде анытауа ммкндк беред, бастапы кезедерде аныталуы ксптк дерттерд алдын алу шараларына ыпалын тигзер аны. Жне де бл дске еш крсетулер кедерг бола алмайды (нет противопоказаний). сыныска тсетн жмысымыз силикатоз дертн бастапы кезеде анытауды алашыларды б болады деген мттемз. Мысал Тжрибе жзнде зертханалы аталы егеукйрытара, б егеукйрыа 50 миллиграмнан келетн млшерде силикаттар шаы трахеяшлк дспен енгзлд. Баылау тобындаы жануарлар трахеясына 1 мл физиологиялы сйыты енгзлд. Шамен уланудан 10, 20, 30, 40, 50 кн ткен со,жануарларды Жануарларды биомедициналы зерттеулерде олдану ережеге сай жартылай декапитация дс арылы жансыздандырылып, зер ттеуге алынды. Зерттеуге шетк ан лимфоциттер алынып, ондаы пуриндк жне уатты алмасу ферменттерн зерттедк. 30 кн ткеннен со 5-НД,АДА, АМФ-дезаминаза ферменттерн белсендлг жоарлай бастаан. Ал уатты алмасу ферменттер 30 кн ткен со керснше, белсендлгн тежелген басталан. НЕРТАБЫСТЫ ФОРМУЛАСЫ кпеде туындайтын силикаттар шаыны сернен болатын патологиялык рдст аныктайтын баса жолдардан ерекшелг, пуриндк жне уатты алмасу ферменттер белсендлгн шеткер ан лимфоциттернде анытау болып табылады,пуриндк алмасу ферменттерн белсендлг наты трде жоарлауы жне уатты алмасу ферменттерн белсендлг наты трде темендеу патологиялы рдст бастапы кезен басталуын керсетед.